Bên cạnh đó, mưa lũ cũng khiến sản lượng tại Pakistan giảm trong khi tiêu thụ ở các nước nhập khẩu hàng đầu thế giới như Bangladesh và Philippines tăng. Đây là lý do tại sao nhiều chuyên gia dự báo cầu sẽ vượt cung ở thị trường gạo trong niên vụ 2022 – 2023.
Đây là thông tin xấu với một số nước Châu Á và Châu Phi do gạo được dùng làm lương thực chính trong khi một số quốc gia phụ thuộc 60% nguồn cung từ nhập khẩu.
Kể từ khi Ấn Độ, nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, cấm xuất khẩu gạo tấm và đánh thuế xuất khẩu 20% đối với một số loại không phải là basmati, giá gạo toàn cầu đã tăng hơn 10%. Tháng 9, chỉ số giá gạo toàn cầu của Tổ chức Nông lương đã tăng 2,2% lên mức cao nhất trong 18 tháng.
Nitin Gupta, Phó chủ tịch phụ trách kinh doanh gạo của Công ty Olam Ấn Độ cho rằng: “Giá gạo quốc tế đã và sẽ còn tăng giá hơn nữa”.
Chính phủ các nước trên thế giới đã phải vật lộn để kiềm chế lạm phát lương thực do COVID-19 làm gián đoạn chuỗi sản xuất và cung ứng. Và sau đó căng thẳng Nga – Ukraine đã khiến hàng triệu tấn thực phẩm không thể xuất ra toàn cầu, góp phần đẩy lạm phát lên mức kỷ lục vào đầu năm nay.
Tuy nhiên, trước khi Ấn Độ thực hiện hạn chế xuất khẩu cách đây vài tháng, giới chức các nước Châu Á cho rằng giá gạo sẽ vẫn ổn định do lượng dự trữ dồi dào.
Không giống như lúa mì, gạo không bị ảnh hưởng nhiều bởi căng thẳng Nga-Ukraine vì cả hai nước đều không phải là nhà sản xuất lớn, và nguồn cung mặt hàng này vẫn tương đối ổn định trong thời gian xảy ra gián đoạn liên quan đến COVID-19 đối với các loại thực phẩm khác.
Tuy nhiên, hiện tại các nhà xuất khẩu hàng đầu là Thái Lan và Việt Nam không đủ tồn kho để bù đắp cho việc Ấn Độ hạn chế xuất khẩu và sản lượng nhiều nước giảm trên diện rộng.
Dự trữ gạo toàn cầu có thể giảm xuống mức thấp nhất trong ít nhất 5 năm vào năm 2023, ba thương nhân dự báo.
Ông Gupta cho biết: “Vì Ấn Độ chiếm 40% tổng thương mại toàn cầu, nên không dễ để các nước khác thay thế các lô hàng đang bị cắt giảm, nhất là khi nhu cầu từ các nhà nhập khẩu hàng đầu đang tăng lên”.
Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) đã giảm ước tính sản lượng gạo toàn cầu niên vụ 2022-2023 xuống còn 508 triệu tấn, mức thấp nhất trong 4 năm. Chỉ một tháng trước, cơ quan này đã kỳ vọng sản lượng cả năm ở mức 512 triệu tấn.
Tuy nhiên, một số nhà kinh doanh hàng đầu toàn cầu dự báo mức giảm sản lượng gạo có thể sẽ còn mạnh hơn, xuống khoảng 500 triệu tấn trong niên vụ này do các điều kiện thời tiết khắc nghiệt đe dọa năng suất các vụ lúa ở các nước như Trung Quốc, Ấn Độ, Bangladesh và Pakistan.
Ở Ấn Độ, điều kiện thời tiết khô hạn đã làm chậm việc gieo cấy lúa và sau đó những trận mưa lớn làm hỏng những cánh đồng lúa chín, dấy lên lo ngại về lạm phát lương thực.
Bộ Nông nghiệp Ấn Độ hồi tháng 9 cho biết sản lượng lúa vụ hè có thể giảm 6% xuống còn 105 triệu tấn trong niên vụ 2022-2023. Trong khi đó, các thương nhân tư nhân ước tính sản lượng có thể giảm xuống mức 100 triệu tấn.
Sản lượng gạo ở Trung Quốc, nước tiêu thụ ngũ cốc lớn nhất thế giới, có thể giảm 2,9% so với một năm trước xuống còn 206 triệu tấn do hạn hán ở một số vùng trồng lúa, theo công ty tư vấn Shanghai JC Intelligence Co Ltd.
Tình hình hiện nay đã thay đổi nhiều so với năm ngoái, khi lượng gạo xuất khẩu kỷ lục 21,2 triệu tấn của Ấn Độ, với giá rẻ hơn 30% so với các đối thủ, đã giúp giá gạo toàn cầu ổn định trong khi các mặt hàng lương thực khác tăng vọt do nguồn cung bị gián đoạn.
Sau lệnh hạn chế được đưa ra hồi tháng 9, xuất khẩu gạo của Ấn Độ dự kiến sẽ giảm khoảng 25% trong năm nay.
Theo ông BV Krishna Rao, Chủ tịch Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Ấn Độ, hầu hết nhà sản xuất hàng đầu đang bị vây hãm bởi triển vọng sản lượng gạo thấp hơn và nhu cầu toàn cầu có thể sẽ vượt xa nguồn cung.
Các biện pháp hạn chế xuất khẩu của Ấn Độ đã giúp các nhà cung cấp đối thủ là Việt Nam, Thái Lan và Myanmar tăng doanh số bán hàng, nhưng họ lại hạn chế lượng hàng dư thừa để xuất khẩu.
Dự báo sản lượng lúa của Việt Nam trong năm 2023 là sẽ giữ nguyên ở mức 43 triệu tấn của năm trước đó.
Ông Anucha Burapachaisri, người phát ngôn chính phủ Thái Lan cho hay nước này đặt mục tiêu xuất khẩu 7,5 triệu tấn trong năm nay, tăng khoảng 7% so với mục tiêu trước đó là 7 triệu tấn.
Các thương nhân cho rằng cả Việt Nam và Thái Lan cộng lại chỉ có thể bổ sung không quá 2 triệu tấn gạo để lấp vào khoảng trống mà Ấn Độ để lại trên thị trường quốc tế.
Trong khi đó, Pakistan không thể tận dụng các hạn chế xuất khẩu của Ấn Độ sau khi lũ lụt nghiêm trọng tàn phá mùa màng của nước này. Theo USDA, sản lượng gạo của Pakistan có thể giảm 18% xuống 7,4 triệu tấn.
Các nhà sản xuất lúa gạo khác ở Châu Á như Trung Quốc, Bangladesh, Philippines và cả Ấn Độ, bị ảnh hưởng bởi điều kiện thời tiết bất lợi, bao gồm hạn hán, lũ lụt, bão và lốc xoáy.
